Renkforce 1530623 Instrukcja obsługi

Typ
Instrukcja obsługi
Wybór odpowiednich narzędzi, urządzeń pomiarowych lub środków ochrony oso-
bistej
Analiza wyników pomiarów
Wybór materiałów elektronicznych i instalacyjnych w celu zabezpieczenia warun-
ków wyłączenia
Stopnie ochrony IP
Montaż materiałów elektrycznych
Typy sieci elektrycznej (układ TN, IT, TT) i wynikające z nich warunki przyłączenia
(standardowe zerowanie, uziemienie ochronne, wymagane działania dodatkowe
itp.)
Jeśli nie posiada się wystarczającej wiedzy niezbędnej do montażu produktu,
nie należy przeprowadzać instalacji samemu, ale zwrócić się do eksperta.
Ze względu na bezpieczeństwo oraz certykat zabronione jest wprowadzanie nie-
autoryzowanych zmian i/lub modykacji produktu. Nie należy otwierać/rozmonto-
wywać urządzenia. Użytkownik nie powinien zajmować się częściami wymagają-
cymi obsługi lub regulacji znajdującymi się wewnątrz urządzenia.
Prace konserwacyjne, nastawcze i naprawcze należy zlecić fachowcowi/wyspe-
cjalizowanemu warsztatowi ze znajomością powiązanych zagrożeń i odpowied-
nich przepisów.
Czujnik ruchu nie jest zabawką, dlatego też powinien być trzymany z dala od dzie-
ci! Istnieje niebezpieczeństwo śmiertelnego porażenia prądem! Montaż czujnika
ruchu należy przeprowadzić w taki sposób, by dzieci nie mogły mieć do niego
dostępu.
Produkt należy użytkować wyłącznie pod napięciem sieciowym (patrz rozdział
„Dane techniczne“). Nie należy użytkować produktu pod innym napięciem, gdyż
może to skutkować jego zniszczeniem.
W miejscu montażu produktu powinien zostać użyty wielobiegunowy rozdzielacz
zasilania sieciowego np. wyłącznik różnicowo-prądowy. Pomiędzy wyłącznikiem
różnicowo-prądowym a produktem musi być dostępne odpowiednio dobrane za-
bezpieczenie lub mechanizm zabezpieczający.
Produkt powinien zostać zamontowany i eksploatowany wyłącznie w suchych i
zamkniętych pomieszczeniach, nie powinien zostać zawilgocony ani zamoczony.
Istnieje niebezpieczeństwo śmiertelnego porażenia prądem!
Produkt może być używany tylko, gdy jest zamontowany w danym miejscu na
stałe. Produktu nigdy nie należy montować lub używać w pojazdach.
Nie należy korzystać z produktu w pomieszczeniach lub warunkach środowisko-
wych, w których mogą być obecne łatwopalne gazy, opary lub pyły! Istnieje ryzyko
wybuchu!
Nie można narażać produktu na skrajne temperatury, silne wibracje ani silne ob-
ciążenia mechaniczne.
Nie należy podłączać do zasilania produktu natychmiast po tym, jak zostało
przeniesione z pomieszczenia zimnego do ciepłego (np. podczas transportu).
Powstała w ten sposób skroplona woda może uszkodzić produkt i prowadzić do
porażenia prądem!
Produktu nie należy włączać do momentu osiągnięcia temperatury pokojowej. Na-
leży odczekać, aż skroplona woda wyschnie, co może zająć kilka godzin. Dopiero
wtedy można zamontować produkt, podłączyć go do zasilania i eksploatować.
W przypadku podejrzenia, że bezpieczne działanie produktu przestało być moż-
liwe, należy odłączyć i chronić go przed niezamierzonym użytkowaniem. Nie na-
leży dotykać urządzenia.
Należy odłączyć najpierw wielobiegunowo zasilanie sieciowe (wyłączyć należące
do niego mechanizmy zabezpieczające lub wykręcić bezpiecznik, a następnie wy-
łączyć odpowiedni wyłącznik różnicowo-prądowy).
Następnie produkt powinien zostać oddany do naprawy i przetestowany przez
specjalistę elektryka.
Przyjmuje się, że bezpieczna praca urządzenia nie jest możliwa, jeśli:
- produkt nosi widoczne znamiona uszkodzenia
- produkt nie działa albo działa nieprawidłowo (migoczące światło, ulatniający się
dym lub swąd spalenizny, słyszalne trzaskanie bądź widoczne przebarwienia
produktu lub przylegających do niego powierzchni)
- produkt był przechowywany w niekorzystnych warunkach
- doszło do poważnych uszkodzeń podczas transportu
Nie wolno dopuścić do tego, aby opakowanie było łatwo dostępne, może okazać
się ono niebezpieczną zabawką dla dzieci.
W przypadku użytkowania przemysłowego należy przestrzegać wydanych przez
Związki Stowarzyszeń Zawodowych przepisów zapobiegania nieszczęśliwym wy-
padkom, dotyczących urządzeń elektrycznych i urządzeń służących do produkcji
energii elektrycznej!
Jeśli macie Państwo jakiekolwiek pytania, na które nie ma odpowiedzi w tej in-
strukcji, uprzejmie prosimy o kontakt z nami lub o skontaktowanie się z innym
specjalistą.
Instrukcja użytkowania
Wbudowany czujnik ruchu w.cz.
Nr zam. 1530623
Zastosowanie zgodne z przeznaczeniem
Wbudowany w urządzenie czujnik HF reaguje na ruch w obszarze wykrywania, na przykład
gdy jakaś osoba znajdzie się w tym obszarze. Czujnik ruchu służy do monitorowania wejść lub
klatek schodowych.
Czujnik ruchu posiada wyjście, za pomocą którego można sterować np. światłem lub innym
urządzeniem. Należy przestrzegać maksymalnych wartości mocy podłączeniowej zawartych
w rozdziale „Dane techniczne”.
Czujnik ruchu przeznaczony jest wyłącznie do montażu i użytku w suchych, zamkniętych po-
mieszczeniach, nie należy dopuścić do jego zawilgocenia lub zamoczenia.
Ze względów bezpieczeństwa i zgodności z certykatem przebudowa i/lub modykacja pro-
duktu jest zabroniona. Korzystanie z produktu do celów innych niż wcześniej opisane może
prowadzić do jego uszkodzenia. Ponadto, niewłaściwe użytkowanie może spowodować po-
wstanie zagrożeń, takich jak zwarcie, pożar, porażenie prądem itp. Należy uważnie przeczytać
instrukcję użytkowania i zachować na przyszłość. Przedmiot należy przekazywać osobom
trzecim wyłącznie razem z instrukcją użytkowania.
Niniejszy produkt zgodny jest z obowiązującymi normami krajowymi i europejskimi. Wszystkie
nazwy rm i produktów należą do znaków towarowych aktualnego właściciela. Wszelkie prawa
zastrzeżone.
Zawartość zestawu
Czujnik ruchu
Instrukcja użytkowania
Aktualne instrukcje użytkowania
Pobierz aktualne instrukcje użytkowania za pomocą łącza www.conrad.com/downloads lub
przeskanuj widoczny kod QR. Należy przestrzegać instrukcji przedstawionych na stronie in-
ternetowej..
Wyjaśnienie symboli
Symbol błyskawicy w trójkącie stosowany jest, gdy istnieje zagrożenie dla zdrowia,
takie jak np. porażenie prądem.
Symbol z wykrzyknikiem w trójkącie oznacza ważne zalecenia tej instrukcji, których
należy bezwzględnie przestrzegać.
Symbol strzałki pojawia się w miejscach, w których znajdują się dokładne wskazów-
ki i porady dotyczące eksploatacji.
Produkt jest przeznaczony do użytku wyłącznie w suchych pomieszczeniach; nie
należy instalować go w wilgotnych ani mokrych miejscach.
Należy bezwzględnie przestrzegać instrukcji użytkowania!
Zasady bezpieczeństwa
Należy uważnie przeczytać instrukcję użytkowania i przestrzegać zawartych
w niej zasad bezpieczeństwa. W przypadku niezastosowania się do zasad
bezpieczeństwa i zaleceń bezpiecznej obsługi, nie ponosimy żadnej odpowie-
dzialności za powstałe szkody materialne i osobowe. W powyższych przypad-
kach gwarancja/rękojmia traci ważność.
Uwaga, ważna wskazówka!
Instalacja powinna być dokonywana wyłącznie przez osoby posiadające od-
powiednią wiedzę i doświadczenie z zakresu elektroniki! *)
Dokonując nieprawidłowej instalacji zagrażasz:
Swojemu życiu
Życiu użytkowników urządzeń elektronicznych.
Nieprawidłowa instalacja może skutkować poważnymi stratami np. wskutek po-
żaru.
Możesz ponosić osobistą odpowiedzialność za szkody materialne i osobowe.
Zwróć się o pomoc do elektryka!
*) Wiedza specjalistyczna potrzebna do instalacji:
Do przeprowadzenia instalacji potrzebna jest następująca wiedza fachowa:
„5 reguł bezpieczeństwa”: Wyłączyć, zabezpieczyć przed ponownym włączeniem,
sprawdzić brak napięcia, uziemić i zewrzeć, zakryć lub zagrodzić pobliskie części
znajdujące się pod napięciem
Opis funkcji
Czujnik ruchu wysyła sygnały o częstotliwości 5,8 GHz (podobnie jak radar). Sygnały te odbi-
jają się od powierzchni znajdujących się w obszarze wykrywania.
Wbudowana elektronika analizuje odebrane sygnały. Jeżeli w obszarze wykrywania pojawi się
ruch (niezależnie od tego, czy będzie to o ruch ludzi, zwierząt czy przedmiotów), odbierane
sygnały zmienią się i aktywowane zostanie wyjście przełącznika czujnika ruchu.
Zasięg detekcji ruchu zależy od kilku czynników:
Wysokość montażu czujnika ruchu
Rozmiaru obiektu
Ustawienie pokrętła „SENS” (czułość) czujnika ruchu
Odległość obiektu od czujnika ruchu
Szybkość ruchu
Metalowe przedmioty znajdujące się w pobliżu czujnika ruchu
Dzięki kątowi detekcji wynoszącemu 360° i kątowi rozwarcia 180° możliwe jest objęcie całego
obszaru wokół czujnika ruchu. Zasięg wynosi maksymalnie 15 m, w zależności od miejsca
montażu.
Przyłącza i elementy sterujące
1 Wskaźniki funkcji LED
2 Czujnik jasności
3 Pokrętło „LUX” (jasność otoczenia)
4 Pokrętło „SENS” (czułość)
5 Otwór montażowy (po prawej
i lewej stronie czujnika ruchu)
6 Pokrętło „TIME” (cykl pracy)
7 Otwory do przyłączy
L = faza
N = przewód neutralny
L´ = faza włączona, do urządzenia
8 Przycisk uwalniający do zacisków śrubowych
9 Zintegrowana antena (ta strona musi być skierowana w stronę obszaru wykrywania)
Przygotowania do montażu
Należy zamontować czujnik ruchu na stabilnej powierzchni. Czujnik ruchu można użytkować
wyłącznie wtedy, gdy zostanie zamontowany na stałe do jednego miejsca.
Ważne!
Czujnik ruchu nie działa prawidłowo, gdy za/pod miejscem montażu znajdują się
metalowe przedmioty (np. dźwigary stalowe, blachy itp.)
Również przepływ wody w rurach wodociągowych/kanalizacyjnych może uruchomić
czujnik.
W przypadku montażu kilku czujników ruchu, odstęp pomiędzy nimi musi wynosić
przynajmniej 2 metry.
Dzięki zastosowanej technice wysokiej częstotliwości ściany, meble itp. nie stanowią prze-
szkody dla rozpoznania ruchu. W zależności od grubości materiału i zawartości wilgoci,
może dojść do przenikania lub osłabienia sygnału HF.
Materiał Przenikanie Osłabienie
Tworzywa sztuczne tak 5 - 10%
Drewno tak 10 - 20%
Szkło tak 15 - 30%
Mur
tak, przy ścianach o grubości <30 cm 60 - 70%
nie, przy ścianach o grubości >30 cm 100%
Żelbeton nie 100%
Metale nie 100%
Podane dane jedynie wartościami orientacyjnymi. W zależności od materiałów i
warunków otoczenia może dojść do silniejszych odchyleń.
Najlepiej byłoby zamontować czujnik ruchu na sucie. W zależności od dostępnego miejsca
i żądanej funkcji jest również możliwy montaż ścienny.
Należy zawsze zwrócić uwagę na to, by produkt był zamontowany w miejscu niedo-
stępnym dla dzieci. W przeciwnym razie dzieci mogłyby otworzyć czujnik ruchu, co
może doprowadzić do niebezpieczeństwa śmiertelnego porażenia prądem!
W przypadku montażu czujnika ruchu w sucie, należy zachować odstęp od ściany wyno-
szący przynajmniej 1 metr. W przypadku cienkich ścian zaleca się zachowanie większego
odstępu, ponieważ w przeciwnym razie również osoby znajdujące się po drugiej stronie ścia-
ny będą mogły uruchomić czujnik.
Za pomocą pokrętła „SENS” można zmniejszyć czułość, a tym samym zasięg, gdy-
by dochodziło do niepożądanych uruchomień czujnika.
Montaż i podłączenie
Należy stosować się do informacji przedstawionych w rozdziale „Zasady bezpie-
czeństwa” i „Przygotowania do montażu”!
Przed instalacją czujnika ruchu należy odłączyć napięcie. Wyłączenie włącznika
światła jest działaniem niewystarczającym!
Należy wyłączyć wszystkie bieguny zasilania, odłączając właściwe zabezpieczenie
obwodu elektrycznego lub automatyczne mechanizmy zabezpieczające. Następnie
należy wyłączyć wyłącznik różnicowo-prądowy. Należy zabezpieczyć je przed po-
nownym włączeniem, np. przy pomocy znaku ostrzegawczego.
Sprawdzić doprowadzenie zasilania beznapięciowo, np. za pomocą odpowiedniego
miernika.
Czujnik ruchu należy zamontować na stabilnej powierzchni, np. murze. W zależności od
podłoża, należy użyć w tym celu pasujących śrub i kołków.
Zamocuj czujnik ruchu za pomocą dwóch odpowiednich śrub i w razie potrzeby kołków do
sutu.
Należy zwrócić szczególną uwagę na to, by podczas wiercenia lub przykręcania
śrub żadne kable ani przewody nie zostały uszkodzone!
W zależności od miejsca montażu należy zwrócić uwagę na odpowiednią ochronę
przed dotknięciem ew. zamocowanie albo uchwyt kablowy odciążający kabla przy-
łączeniowego.
Wybierając miejsce montażu należy zwrócić uwagę również na to, aby czujnik ja-
sności był w stanie rozpoznać jasność otoczenia. W przeciwnym razie regulacja ja-
sności za pomocą pokrętła „LUX“ nie będzie działać i czujnik ruchu będzie włączać
podłączony odbiornik (np. lampę) również w ciągu dnia.
Należy izolować kabel przewodu zasilającego oraz kabel łączący z urządzeniem. Pojedyn-
cze żyły przewodów muszą być izolowane na długości ok. 8 mm.
Podłącz pojedyncze żyły przewodów i kable do urządzenia z zaciskami śrubowymi w czuj-
niku ruchu.
W tym celu wsuń izolowany kabel w odpowiedni zacisk (dopuszczalna średnica przewodu:
0,75 - 1,5 mm²). Do każdego zacisku można wsunąć tylko jeden kabel!
L = faza, przewód brązowy
N = przewód neutralny, niebieski
= faza włączona, do urządzenia
Należy zwrócić uwagę na rysunek pod zaciskami.
Jeżeli z zacisku będzie wystawać kabel, należy wcisnąć właściwy przycisk zwalniający za
pomocą odpowiedniego śrubokręta. W przeciwnym razie kabel może znów się wysunąć.
Przewód ochronny (żółto-zielony, PE) musi być podłączony do innego miejsca (np. w ze-
wnętrznej skrzynce zaciskowej), ponieważ nie dostępne odpowiednie zaciski w czujniku
ruchu.
Włącz napięcie sieciowe.
Ustawienie czujnika ruchu
Czujnik ruchu jest wyposażony w trzy pokrętła, za pomocą których można ustawiać czas włą-
czenia („TIME”), czułość („SENS”) i próg włączenia przy określonej jasności otoczenia („LUX”).
a) Pokrętło „TIME” (cykl pracy)
Za pomocą tego pokrętła można ustawić czas włączenia dla wyjścia L do urządzenia. Prze-
kręcenie pokrętła w lewo w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara skraca czas
włączenia podłączonego urządzenia, zaś obrót w prawo przedłuża go.
Możliwe jest ustawienie w zakresie od 10 sekund (tolerancja ±3 sekund) do 12 minut (tolerancja
±1 minuty).
Jeśli w trakcie włączenia wykryty zostanie nowy ruch, odliczanie czasu włączenia
zostanie rozpoczęte na nowo, podłączone urządzenie pozostaje włączone.
b) Pokrętło „SENS” (czułość)
Za pomocą tego pokrętła można ustawić czułość detekcji ruchu, aby aktywować proces włą-
czenia.
Przekręcenie pokrętła w lewo (w kierunku „-”) zmniejsza czułość, zaś obrót w prawo (w kierunku
„+”)
zwiększa ją.
Dzięki ustawieniu czułości można również wpływać na zakres czujnika (np. jeśli jego
czułość jest obniżona, osoba, która przechodzi poprzez obszar monitorowany jest
wykrywana tylko wtedy, gdy znajduje się bliżej czujnika).
Gdyby często dochodziło do nieprawidłowej aktywacji, należy zmniejszyć czułość
(przekręcić pokrętło odrobinę w lewo w kierunku „-”).
c) Pokrętło „LUX” (regulacja jasności)
Za pomocą tego pokrętła można ustawiać próg, po osiągnięciu którego jasność otoczenia ak-
tywuje czujnik ruchu (a następnie ew. aktywuje podłączony odbiornik, gdy w obszarze detekcji
wykryty zostanie ruch).
Przekręcanie pokrętła w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara sprawi, że czujnik
ruchu będzie aktywny tylko w większych ciemnościach, zaś przekręcanie w prawo, w kierunku
w stronę symbolu słońca spowoduje, że będzie on aktywny, gdy jest jaśniej.
To publikacja została opublikowana przez Conrad Electronic SE, Klaus-Conrad-Str. 1, D-92240 Hirschau, Niemcy
(www.conrad.com).
Wszelkie prawa odnośnie tego tłumaczenia są zastrzeżone. Reprodukowanie w jakiejkolwiek formie, kopiowanie, tworze-
nie mikrolmów lub przechowywanie za pomocą urządzeń elektronicznych do przetwarzania danych jest zabronione bez
pisemnej zgody wydawcy. Powielanie w całości lub w części jest zabronione. Publikacja ta odpowiada stanowi technicz-
nemu urządzeń w chwili druku.
© Copyright 2017 by Conrad Electronic SE. 1530623_V1_0517_02_VTP_m_pl
Test działania
Aby przeprowadzić test działania należy ustawić krótki czas włączenia (pokrętło„TIME” prze-
kręcić na ustawienie „10S”); ponadto pokrętło dla jasności („LUX”) musi być przekręcone cał-
kowicie w prawo (na symbol słońca).
Za pomocą pokrętła „SENS” można ustawić żądaną czułość. W celu przeprowadzenia pierw-
szego testu należy ustawić pokrętła w pozycji środkowej.
Należy przejść przez obszar detekcji. Czujnik ruchu aktywuje podłączone urządzenie, gdy roz-
pozna ruch w obszarze detekcji. Ponadto na czujniku ruchu zaświeci się zielona dioda LED.
Po przeprowadzeniu testu działania ustaw odpowiednio pokrętła. Następnie sprawdź w rzeczy-
wistych warunkach, czy czujnik ruchu odpowiednio zareaguje na żądanie i stopniowo skoryguj
ustawienie pokrętła.
Rozwiązywanie ewentualnych problemów
Podłączone urządzenie nie włącza się
Sprawdź ustawienie pokrętła „LUX” regulacji jasności. Jeśli jest przekręcone zbyt daleko w
lewo w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, czujnik ruchu będzie aktywował
się dopiero w ciemności.
Sprawdź, czy napięcie sieciowe jest dostępne i czy podłączone do czujnika urządzenie (np.
źródło światła) funkcjonuje prawidłowo.
Zwiększ czułość (przekręcając pokrętło „SENS” w kierunku „+”).
Szybki ruch w obszarze wykrywania jest przez czujnik odltrowywany, aby uniknąć przypad-
ków nieprawidłowej aktywacji czujnika.
Podłączone urządzenie jest stale włączone
W obszarze detekcji stale panuje ruch; w przypadku używanej techniki HF (wysokie często-
tliwości) może chodzić również o ruch w pobliskim obszarze. Zmniejsz czułość (przekręcając
pokrętło „SENS” w kierunku „-”).
Uwaga: Jeśli czujnik ruchu zostanie aktywowany przez ruch i w trakcie czasu włączenia
rozpoznany zostanie kolejny ruch, rozpocznie się nowe odmierzanie czasu włączenia!
W celu przeprowadzenia testu ustaw krótki czas włączenia, aby zawęzić przyczynę.
Ustawienie pokrętła „LUX“ nie działa albo działa nieprawidłowo
Zwróć uwagę, czy czujnik jasności nie jest zakryty.
Jasność otoczenia utrudnia działanie w nocy. Przekręć pokrętło w stronę symbolu słońca
(wówczas czujnik ruchu będzie mógł pracować w jaśniejszym otoczeniu).
Konserwacja i czyszczenie
Przed każdym czyszczeniem produktu należy odłączyć urządzenie od zasilania.
Nie należy używać silnie działających detergentów, alkoholu ani innych rozpuszczalników
chemicznych, ponieważ może to spowodować uszkodzenie obudowy lub ograniczyć funk-
cjonowanie urządzenia.
Do czyszczenia produktu należy używać suchej, niestrzępiącej się szmatki.
Utylizacja
Urządzenia elektroniczne zawierają surowce wtórne; pozbywanie się ich wraz z
odpadami domowymi nie jest dozwolone. Produkt należy po zakończeniu jego eks-
ploatacji utylizować zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi.
Deklaracja zgodności (DOC)
Conrad Electronic SE, Klaus-Conrad-Straße 1, D-92240 Hirschau niniejszym oświadcza, że
niniejszy produkt odpowiada dyrektywie 2014/53/EU.
Kompletny tekst deklaracji zgodności EU jest dostępny pod następującym adresem
internetowym:
www.conrad.com/downloads
Należy wybrać język poprzez kliknięcie na symbol agi i wpisać w wyszukiwarce
numer zamówienia produktu; następnie można ściągnąć deklarację zgodności EU
w formacie PDF.
Dane techniczne
Napięcie zasilania ................................ 220 - 240 V/AC, 50/60 Hz
Własny pobór mocy ............................. ok. 0,9 W
System HF ........................................... 5,8 GHz, CW Radar, ISM Band
Moc przesyłania ................................... < 0,2 mW
Zdolność przełączania ......................... maks. 500 W (obciążenie rezystancyjne)
............................................................. maks. 150 W (obciążenie indukcyjne)
Podłączone urządzenia głównie z obciążeniem rezystancyjnym to np. żarówki,
grzejniki, itp.
Urządzenia z obciążeniem indukcyjnym to np. silniki, oporniki, (np. do diod LED)
konwencjonalne transformatory, żarówki energooszczędne, itp.
Rodzaj bezpiecznika ............................ przekaźnik; jednobiegunowy
Dopuszczalna średnica
zacisków śrubowych ............................ 0,75 - 1,5 mm²
Kąt widzenia ........................................ poziomo 360°, pionowo 180°
Zasięg .................................................. regulowany, ok. 1 - 15 m
Zalecana wysokość montażu .............. montaż sutowy: 2 - 6 m
............................................................. montaż ścienny: 1,5 - 3,5 m
Prędkość
rozpoznawanego ruchu ....................... 0,6 - 1,5 m/s
Czas włączenia .................................... możliwość ustawienia 10 s (± 3 s) do 12 min (± 1 min)
Jasność otoczenia ............................... regulowana, od 3 do 2000 luksów
Miejsce montażu .................................. wyłącznie suche, zamknięte pomieszczenia
Warunki otoczenia ............................... Temperatura -20 °C do +40 °C, względna wilgotność
powietrza 0% - 93%, bez kondensacji
Wymiary ............................................... 61,5 x 37 x 25 mm (Dł. x Szer. x Wys.)
Waga ................................................... ok. 50 g
  • Page 1 1
  • Page 2 2
  • Page 3 3

Renkforce 1530623 Instrukcja obsługi

Typ
Instrukcja obsługi